Pomniki w Warszawie

Kolumna Zygmunta III na Placu Zamko­wym, jest wyrazem synowskiej czci Władysława IV dla ojca. Statua wykonana została przez rzeźbiarza Klemensa Molli z Bolonii, odlana zaś z brązu w Warszawie przez ludwisarza królewskiego, Daniela Thiema. Kolumna sama łamana była w Chęcinach, jeszcze za życia Zygmunta III. Na podstawie kolumny, na tablicach, umieszczone są pięk­ne napisy panegiryczne w języku łacińskim. Pomnik sam wielokrotnie ulega reperacjom, ostatnia zaś, gruntowna, odbyła się w r. 1885, przy czym zwątloną przez czas i kule kolumnę zastąpiono nową, dawną umieszczając na podwó­rzu Muzeum Przemysłu i Handlu przy Krakowskim Przedmieściu. Wzmocniono jednocześnie i fundamenty, przy czym znale­ziono ślady starych wodociągów. Umieszczone u spodu pomnika trytony pochodzą z r. 1854 i są pomysłu H. Mar­coniego.

Pomnik Kopernika na Krakowskiem Przed­mieściu, dłuta Thorwaldsena, wzniesiony kosztem Staszyca i składek prywatnych, odsłonięty został w r. 1824.

Pomnik Mickiewicza przy Krakowskim- Przedmieściu, dłuta Cyprjana Godebskiego, wzniesiony w t. 1898 z groszowych składek całego narodu. Prze­piękne artystyczne ogrodzenie kute w żelazie.

Pomnik Jana III przy ul. Agrykola, na moście nad stawem łazienkowskim, zapoczątkowany jeszcze za życia tego króla, a wykończony przez Fr. Pincka, nadwor­nego rzeźbiarza Stanisława Augusta i odsłonięty z wielką uroczystością w r. 1788. Jeden z dowcipnisiów ówczes­nych napisał na nim wtedy:

Dwakroć pomnik kosztował, jakbym pięćkroć łożył,

By Stanisław skamieniał, a Jan III ożył.

Pomnik M. Szuberta, pierwszego dyrektora Ogrodu Botanicznego, oraz Jakóba Wagi, znakomi­tego przyrodnika, wzniesione zostały w r. 1918 przez Wszechnicę Warszawską w Ogrodzie Botanicznym.

Pomnik ks. Jakóba Falkowskiego, za­łożyciela Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych znaj­duje się w ogrodzie tegoż Instytutu przy Placu Trzech Krzyży, jak również i pomnik późniejszego rektora, Jana Papłońskiego.

Posąg Jana Nepomucena na placu Trzech Krzyży, wyst. przez Franciszka Bielińskiego marsz. w. k. w r. 1752, na pamiątkę wybrukowania Warszawy. Obok niego wznoszą się dwa krzyże, pozostałe ze stacji kalwaryjskich, zakładanych przez Augusta II w r. 1730.

Posąg M. Boskiej Passawskiej, przy Krakowskim Przedmieściu, wzniesiony w r. 1683 przez Józefa Belottiego, bud., na pamiątkę uniknięcia zarazy morowej i zwycięstwa Jana III nad Turkami pod Wiedniem.

Posąg św. Jana Nepomucena na placu Bankowym, dłuta Jana Civerotiego, fundowany w r. 1731 przez Józefa Wandalina Mniszcha, z jego monogramami, herbami jego i żony z Tarłów, oraz scenami z życia świętego.

Figura św. Barbary na Solcu, róg Ludnej, czczona przez lud Powiśla żarliwie.

Pomnik na pamiątkę ukończenia bu­dowy szosy brzeskiej, wznosi się pod Grochowem, na Pradze, posiada 9 płaskorzeźb dłuta Malińskiego, wyobrażających różne fazy roboty, oraz datę 1821 r.

Krzyż na miejscu stracenia Romualda Traugutta, ostatniego dyktatora powstania 1863 r., na sto­kach Cytadeli, przy wylocie ul. Zakroczymskiej, wzniesio­ny w r. 1916.

Krzyż przy reducie wolskiej, na miej­scu przypuszczalnego zgonu bohaterskiego generała Sowiń­skiego, wyst. w 1915 r.

Krzyż na miejscu bitwy grochow­skiej, na polach Grochowa, w pobliżu plantu kolei nad­wiślańskiej, wyst. w r. 1916.

Tablice pamiątkowe na domach w War­szawie znajdują się:

• na Starym Mieście, dom Nr 2, na pamiątkę przemieszkiwania tam znakomitego kaznodziei, ks. Piotra Skargi;
• na Szerokim Dunaju nr 5 na cześć pułkownika i szewca Jana Kilińskiego, do którego dom ten należał;
• na domu przy ul. Elektoralnej Nr 22 na cześć Juliusza Słowackiego, który w tym domu mie­szkał do r. 1830;
• na domu Nr 5 przy ul. Długiej na cześć Maurycego Mochnackiego;
• na domu Nr 4 przy ul. Długiej na cześć Joachima Lelewela;
• na gmachu ratusza dwie tablice na cześć Tadeusza Kościuszki i Henryka Dąbrowskiego, w setną rocznicę ich zgonu;
• na domu Nr 3 przy ul. Elektoralnej na cześć Adama Malczewskiego, który tu mieszkał i zmarł w r. 1826;
• na domu Nr 3 przy ul. Mazowie­ckiej na cześć Stanisława Moniuszki, który tu mieszkał i zmarł;
• na domu Nr 8 przy ul. Kanon ja, z na­pisem: Wskrzesiciel ducha obywatelskiego, mędrzec do­broczyńca, ofiarodawca milionów dla narodu, Stanisław Staszyc, nr. 1755, zmarł jako minister stanu 1820. W tym domu umieścił tymczasowo Towarzystwo Przyjaciół Nauk.

Powyższy tekst i ilustracje stanowią fragment: Przewodnik po Warszawie z planem miasta; E. Jezierski; 1920 r. Warszawa; Nakładem księgarni M. Ostaszewskiej i S-ki; Warszawa : M. Ostaszewska, [1920] (Warszawa : L. Nowak : [plan] B. Wierzbicki)