Kościół Św. Karola Boromeusza

(…) Kościół ten jest parafialnym dla parafii Św. Andrzeja, wybudowany w roku 1849 z funduszów, zapisanych przez Klementynę z ks. San­guszków lir. Małachowską, oraz kosztem rządu i składek. Projekt w stylu renesansu włoskiego z XIV w. dał budowniczy Henryk Marconi, który myśl do niego wziął z kościoła rzym­skiego S-ta Maria Maggiore. Front jego jest bardzo piękny, o   kolumnach korynckiego porządku, szerokie żelazne schody prowadzą do kościoła. Przed schodami, po ich bokach, stoją cztery figury kamienne doktorów kościoła: śś. Hieronima, Ambrożego, Grzegorza i Augustyna, dłuta Pawła Malińskiego i Ludwika Kaufmauna. Odsłonięte boki kościoła ozdobione zo­stały niszami, w których nakładem pobożnych powoli usta­wiono figury świętych patronów, różnego dłuta, a stąd bardzo rozmaitej wartości. Kościół zakończony jest okrągłą absydą.

Wnętrze miłe sprawia wrażenie. Wspaniałe dwa rzędy ko­lumn w porządku korynckim, w głębi ołtarz wielki z szarego marmuru włoskiego bordiglio, w stylu odrodzenia, presbite- ryum o kilka stopni podwyższone, strop płaski, w kasetony ozdobiony rzeźbionymi rozetami. Kościół dobrze oświetlony przez liczne okna. Obrazy w ogólności są dobrego pędzla. W ołtarzu wielkim jest obraz św. Karola Boromeusza szkoły włoskiej, dar hr. Róży z Potockich Branickiej. Na sklepieniu absydy malowidło malarza włoskiego Chiariniego, odnowione przez Jana Strzałeckiego. Z prezbiterium na j od wej­ścia: dobra kopia „Nocy“ Corregia (dawniej była w Wielkim ołtarzu), Serca Chrystusowego i św. Franciszka Salezego, pę­dzla Józefa Buchbindera, Zwiastowania N. M. Panny, Rafała Hadziewicza; w nawie prawej od wejścia: kopia Zdjęcia z Krzyża Karola Maratti’ego, Przemienienie Pańskie J. Buch­bindera i św. Stanisław Kostka, słab prawo wchodzi się do kaplicy, o ścianach ciemno-czerwonego koloru, dość ozdobnej. W ołtarzu jest śliczny obraz Rubbio’ego, prawdziwa ozdoba kościoła, wystawiający Najświętszą Pannę z Dzieciątkiem Je­zus w obłokach, oraz śś. Stanisława Biskupa i Wawrzyńca. Na sklepieniu kaplicy jest malowidło pędzla Jana Strzałec­kiego, wyobrażające św. Stanisława, a na ścianie piękny por­tret fundatorki kościoła, pędzla hrabiny de Lernay. W bocz­nych ołtarzach mieszczą się obrazy—w nawie lewej od wej­ścia: dobra kopia „Nocy“ Corregia (dawniej była w Wielkim ołtarzu), Serca Chrystusowego i św. Franciszka Salezego, pę­dzla Józefa Buchbindera, Zwiastowania N. M. Panny, Rafała Hadziewicza; w nawie prawej od wejścia: kopia Zdjęcia z Krzyża Karola Maratti’ego, Przemienienie Pańskie J. Buch­bindera i św. Stanisław Kostka, słaby obraz Józefa Głowac­kiego, poprawiony przez Rafała Hadziewicza.

Godną jest uwagi oryginalna w kształcie kielicha ambona, odlana z że­laza w fabryce w Chlewiskach. Z pomników na wspomnienie zasługuje w prawej nawie tuż przy wejściu tablica, którą dzi­siejszy proboszcz, ks. kanonik Brzeski, poświęcił dla swoich poprzedników — proboszczy parafii ow. Andrzeja. Pod wiel­kim ołtarzem, z wejściem od placu, przy absydzie kościoła jest kaplica przedpogrzebowa. Na skwerze przed kościołem w r. 1889, z ofiary pani Salomei Lentzkiej, wzniesiono Statuę Matki Boskiej Łaskawej. Na podstawie z granitu czarnego mieści się brązowa statua, mode­lowana przez Andrzeja Pruszyńskiego, artystę rzeźbiarza, a odlana w zakładzie Łopieńskiego przez gisera Leśkiewicza. Figura ta, wdzię­czna w swych formach, jako dzieło sztuki, przyczynia się bardzo wiele do ozdoby placu i skweru. (…)

Powyższy tekst i ilustracje stanowią fragment przewodnika po Warszawie: Ilustrowany przewodnik po Warszawie : wraz z treściwym opisem okolic miasta; Andriolli, Michał Elwiro (1836-1893) Ilustracje, Illinicz-Zajdel, Ludomir (około 1858-1904) Ilustracje; Warszawa : Redakcja “Wędrowca”, 1893 (Warszawa : S. Sikorski)