(…) Kościół Św. Ducha wznosi się u zbiegu ulic Gołębiej, Freta i Mostowej. Pierwotnie był to kościołek szpitalny, ufundowany w wieku XIII, w czasie wojen szwedzkich zniszczony w r. 1658. Józef Piola dał rysunek na kościół, pod który w r. 1707 fundator J. Z. Rybiński położył kamień węgielny, budowa zaś ukończona dopiero została w 1717 roku w tej postaci, jak go dziś widzimy. Tak odbudowany kościół r. 1819 został oddany pod zarząd duchowieństwu świeckiemu, oraz od dawna istniejącemu tam bractwu niemieckiemu. W r. 1841 odnowiony kosztem rządu w stylu renesansowym; posiada on facjatę dwupiętrową, z wieżami po bokach, ozdobioną pilastrami korynckimi. Do kościoła prowadzą z obu stron ulicy schody kamienne z balustradą, na wierzchu której umieszczony został posąg Matki Boskiej, dłuta Tad. Czajkowskiego, rzeźbiarza znanego przed trzydziestu laty. Jakkolwiek kościół ten pochodzi z w. XIII, przecież w architekturze nie pozostało ani śladu tej epoki— jest on obecnie dziełem XVIII stulecia; Jakiś malarz Bazyli (f 17-31) malował wnętrze kościoła, a głośny swego czasu rzeźbiarz Bartłomiej Bernatowicz i sztukator Fran. Majano, włoch, upiększyli go rzeźbą i ornamentyką. W wielkim ołtarzu tego kościoła jest dobry obraz „Zesłanie Ducha b-go“, pędzla Michała Świerkiewicza (z XVII wieku), w ołtarzach zaś bocznych: św. Tobiasza i Anioła Stróża, pędzla Smuglewicza. Przy kościele tym od dawna istnieje bractwo niemieckie i tu odbywają się kazania w języku niemieckim. Przy kościele tym jest nadto kaplica N. Maryi Panny Częstochowskiej, skąd udają się zawsze kompanie do Częstochowy. (…)
Powyższy tekst i ilustracje stanowią fragment przewodnika po Warszawie: Ilustrowany przewodnik po Warszawie : wraz z treściwym opisem okolic miasta; Andriolli, Michał Elwiro (1836-1893) Ilustracje, Illinicz-Zajdel, Ludomir (około 1858-1904) Ilustracje; Warszawa : Redakcja “Wędrowca”, 1893 (Warszawa : S. Sikorski)