Kościół Parafialny Praski

(…) U zbiegu wyżej wy­mienionych ulic wznosi się Kaplica Loretańska. W XVIII W. Kaplica loretańska słynęła z licznych nabożeństw i odbywał} się do niej pielgrzymki ludu warszawskiego. Kaplicę r. 1853 odrestaurowano i stosownie na kościołek urządzono. Środek jej stanowi do dziś dawna kaplica loretańska. Niegdyś ka­plica ta, dziś nędzna i biedna, miała być bardzo piękna. Jarzemski, który opisywał Warszawę w XVII wieku, opowiada o kaplicy, że była zbudowana jak w Lorecie i pisze: białym marmurze wyryte są różne historie. W sklepieniu otwarte okno, dla wyjścia dymu od lamp i oddechu natłoczo­nego ludu. Dwoje drzwi naprzeciw siebie, jedne z boku ka­plicy, ołtarz cały od złota i srebra, klejnotami i drogimi ka­mieniami przez różnych monarchów zbogacony. Sama Matka Boska smagławej płci, malowana przez św. Łukasza, przed ołtarzem złota krata, z tyłu kominek, na którym garnuszek, miseczki gliniane i drewniane łyżeczki, też same, którymi Najświętsza Panna jadać zwykła była. Na marmurze wypi­sano skąd otrzymano te sprzęty. Kaplica ta ma małe baszteczki.“ Baszteczki owe zachowały się do dziś dnia, ale złota, srebra i drogich kamieni nie ma tu zupełnie. Obraz N. Panny „płci smagławej“ przeniesiono w r. 1822 do kaplicy Loretańskiej przy kościele św. Anny, dawniej Bernardynów w Warsza­wie, gdzie dotychczas się znajduje. Właściwe nawy kościoła dzisiejszego tworzą korytarze, okalające kapliczkę. Ołtarz wielki z Sanctissimum i obrazem Najśw. Maryi Panny, mieści się po prawej stronie od wejścia w samym rogu, widoczny będąc w dwóch częściach wspomnianego korytarza. W in­nych ołtarzach są też niezłe obrazy, a na ścianie kaplicy nie­dawno zawieszono obraz Czechowicza, wystawiający ś. Józefa Kalasantego, prawdopodobnie przeznaczony do nowej praskiej świątyni.

Zwiedziwszy ubogi ten kościołek, wracamy na ulicę Aleksan­drowską i doszedłszy do jej końca, kierując się na prawo, zapu­szczamy się w ulicę Targów ą, będącą główną arterią tej części Pragi. (…)

Powyższy tekst i ilustracje stanowią fragment przewodnika po Warszawie: Ilustrowany przewodnik po Warszawie : wraz z treściwym opisem okolic miasta; Andriolli, Michał Elwiro (1836-1893) Ilustracje, Illinicz-Zajdel, Ludomir (około 1858-1904) Ilustracje; Warszawa : Redakcja “Wędrowca”, 1893 (Warszawa : S. Sikorski)