(…) Wilanów budzi najwięcej ciekawości pomiędzy zwiedzającymi Warszawę, ze względu na liczne a ciekawe zabytki sztuki i pamiątki przeszłości, nagromadzone w tutejszym pałacu i stanowiące istne muzeum, nie mające wiele podobnych sobie w Europie. Zarówno pełne zabytków dolne sale i pokoje głównego korpusu pałacowego, galeria obrazów, pokoje chińskie na piętrze, jako też prześliczna i bogata biblioteka, szczycąca się nie jednym „białym krukiem“, budzą podziw w każdym, kto tu zawita.
Park Wilanowski, pałac i kościół ze wszech miar godne są zwiedzenia. Wieś Wilanów pierwotnie zwała się Milanowem i była własnością książąt Mazowieckich. W r. 1377 od księcia Jana na Wiznie i Zakroczymiu otrzymał ją w darze za usługi wojenne Stanisław ze Strzelczykowi, protoplasta rodziny Milanowskich. W r. 1677 nabył Milanów wraz z Powsinem i Zawadami Jan Sobieski. On to wzniósł tutejszy pałac i nadał świetność tej miejscowości. Pałac Wilanowski, bez dzisiejszych skrzydeł, wzniósł Jan III Sobieski w stylu renesansu włoskiego, nieco przechodzącego w barokokko, według projektu znanego budowniczego Józefa Bellotiego w r. 1680 i przyozdobił bogato w dzieła sztuki, wspaniałe brązy i marmury sprowadzone z Rzymu i sam na froncie kazał wypisać słowa : „Quod vetus urbs coluit, nunc nova villa tenet“ (co stare miasto czciło, nowa wieś posiada). Podobieństwo brzmień wyrazów villa noca, i Milanowa dały początek zmianie nazwy tej miejscowości.
Od rodziny Sobieskich w r. 1724 nabyła Wilanów Helena z Lubomirskich Sieniawska, wdowa po Adamie, a od niej drogą spadku przechodząc, dostał się w końcu hr. Augustowej Potockiej, która wiele dodała mu piękności i świetności, nic nie uroniła, a po śmierci swej przekazała dzisiejszemu właścicielowi lir. Ksaweremu Branickiemu. Pałac i znaczną część parku codziennie zwiedzać może publiczność, po pałacu oprowadza służba miejscowa i daje dość szczegółowe objaśnienia. Park Wilanowski nie należy do największych, lecz pięknie utrzymany, z wodotryskami, wspaniałymi starymi topolami w pobliżu pałacu i łachy wiślanej, sadzonymi według tradycji przez Sobieskiego, oraz prześlicznymi od- wiecznymi strzyżonymi grabowymi alejami. Po za łachą wiślaną znajduje się drugi park, zwany Morysinem albo’ Morysinkiem. Wracając do Willanowa, zwiedzamy piękny kościół Wilanowski. (…)
Powyższy tekst i ilustracje stanowią fragment przewodnika po Warszawie: Ilustrowany przewodnik po Warszawie : wraz z treściwym opisem okolic miasta; Andriolli, Michał Elwiro (1836-1893) Ilustracje, Illinicz-Zajdel, Ludomir (około 1858-1904) Ilustracje; Warszawa : Redakcja “Wędrowca”, 1893 (Warszawa : S. Sikorski)