Dlaczego Warszawa została stolicą Polski?

(…) Warszawa jest stolicą Polski, a stolica to najważ­niejsze miasto w kraju. Cały kraj nasłuchuje jakie ha­sła wyjdą ze stolicy, cały kraj wygląda znaku, jaki mu da stolica. W Polsce jest paręset miast, a stolica jed­na tylko. Dlaczego Warszawa właśnie została stolicą, dlaczego nie inne jakieś miasto? Muszą być do tego jakieś powody.

Była kiedyś stolicą Polski Kruszwica, a dziś jest ona ubogim miasteczkiem. Był kiedyś stolicą Poznań, a dziś jest on tylko głównym miastem prowincji Wiel­kopolskiej. Jakiś czas był stolicą Płock — dziś tylko gubernialne miasto. Był stolicą, pełną blasku i świet­ności Kraków, a dziś, chociaż ma dużo pamiątek i na­rodowych skarbów, ale stolicą nie jest.

Dzisiaj królewski majestat stołeczny posiada War­szawa, przed którą inne miasta ustąpiły. Jakie były tego powody?

Najważniejszym powodem wywyższenia Warszawy jest jej środkowe położenie w kraju. Poznań leżał bli­sko granicy zachodniej, Kraków tuż przy granicy po­łudniowej, zaś stolica powinna stać w samym środku kraju, aby dla wszystkich mieszkańców łatwy był do niej dostęp. Otóż Warszawa leży właśnie w samym środku kraju. (Zgasić światło!).

Środkowe położenie Warszawy

Jeżeli z Warszawy zaczniemy zataczać na mapie koła, to przekonamy się, że miasta Ostrołęka, Siedlce, Dęblin, Radom, Tomaszów, leżą jednakowo od War­szawy oddalone. Jednakowa też odległość jest War­szawy od Torunia, Sandomierza, Brześcia i Białego­stoku. Z Warszawy prawie tak daleko jest do Karpat, jak i do Bałtyku, więc też w powietrznej, prostej linii jednakowa odległość dzieli stolicę od Zakopanego i od Pucka, a na tym samym kręgu leżą: Kowno, Pińsk, Lwów i śląska Legnica. Warszawa więc—to sam śro­dek Polski.

To właśnie środkowe położenie sprawiło, że War­szawa z małej wiosczyny doszła do godności stolicy.

Znacie dobrze przysłowie: „nie od razu Kraków zbudowano“, to samo można powiedzieć i o Warsza­wie, bo nasza stolica lat temu pięćdziesiąt była znacz­nie mniejszą, lat temu sto, dwieście, trzysta coraz jest mniejszą. Lat temu siedemset wcale nie była miastem, lecz wioską, a tysiąc lat temu, to jej wcale nie było.

Na wzgórzu nad Wisłą szumiała puszcza, dzika, niedostępna, pełna bagien, wykrotów i butwiejących za­wałów drzewnych. Ryki dzikich zwierząt rozlegały się tam, gdzie dziś dźwięczą dzwony świątyń pańskich. Ale i w owe czasy, gdy jeszcze nie było u nas chrześ­cijaństwa, już mieszkali tu ludzie: pogańscy nasi przod­kowie. (…)

Powyższy tekst i ilustracje stanowią fragment: Stara Warszawa; Aleksander Janowski; Warszawa : Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, 1919