Wielki Most Żelazny

(…) Przedmieście Praga łączy się z Warszawą za pomocą mostu żelaznego, który poczyna się od strony Warszawy przy Zjeździe i wychodzi od strony Pragi na ulicę Aleksandrowską. Wspaniałe to dzieło sztuki inżynierskiej, zbudowane zostało podług planu jenerała inżyniera Stanisława Kierbedzia, systemem amerykańskim kra­towym. Most wspiera się na pięciu filarach granitowych. Budowę jego rozpoczęto w roku 1859, a ukończono w roku 1864. Odpowiednie napisy na tablicach brązowych, umie­szczonych na środku mostu, obznajmiają ciekawych ze szcze­gółami historii budowy. Na trzecim z rzędu filarze od strony Warszawy znajduje się podziałka stopowa, która wska­zuje wysokość wody na Wiśle. Przez most biegnie kolej konna na Pragę, ku dworcom kolei Terespolskiej i Peters­burskiej.

Obok nieustannego i niezmiernie ożywionego ruchu wozo­wego i pieszych, jaki stale na moście panuje, zwłaszcza w piątek, jako dzień targowy, jest to jeszcze miejsce ulubionej przechadzki warszawian. Dwa chodniki drewniane, ciągnące się po obu bokach mostu, ułatwiają przechadzkę. Dodać tu należy, że w miesiące letnie palenie tytoniu na moście jest wzbronione. Spacer tutaj jest z tego względu przyjemny, że daje przepyszny widok na pię­trzącą się na wzgórzach Warszawę i na samą Wisłę, która w czasie lata przedstawia mnóstwo scen ciekawych i ożywionych. mostu bowiem znajdują się przystanie statków parowych, przy­stanie klubów wioślarskich, przepływa mnóstwo berlinek, tratew z drzewem, dążących do Gdańska. łodzi rybackich, a nad wieczo­rem łodzi wioślarskich, których flagi różnobarwne bardzo malo­wniczo odbijają się na płowej wodzie wiślanej. W lecie też mnó­stwo osób dąży do kąpieli, a w czasie przyboru wody lub pękania lodów, most przepełniony jest widzami. Raz do roku, w wigilią św. Jana, tutaj odbywa się uroczystość „wianków“, odwieczny zwy­czaj, który w ostatnich czasach przemienił się za inicjatywą To­warzystwa wioślarskiego w bardzo wystawną i urozmaiconą za­bawę publiczną. (…)

Powyższy tekst i ilustracje stanowią fragment przewodnika po Warszawie: Ilustrowany przewodnik po Warszawie : wraz z treściwym opisem okolic miasta; Andriolli, Michał Elwiro (1836-1893) Ilustracje, Illinicz-Zajdel, Ludomir (około 1858-1904) Ilustracje; Warszawa : Redakcja “Wędrowca”, 1893 (Warszawa : S. Sikorski)