Bogata jest skarbnica pamiątek warszawskich, tu jednak, z powodu wyjątkowej szczupłości miejsca, wymienione będą tylko najważniejsze. Przegląd ich, obyczajem staropolskim zaczniemy z Bogiem i od Boga, wstępując na modlitwę do Archikatedry, czyli do kościoła Św. Jana, przy ulicy tegoż nazwiska.
Jest to najstarsza ze świątyń warszawskich, nie dochowana wszakże w swej postaci pierwotnej. Jej obecny gotyk jest bardzo świeżej daty: liczy nie wiele więcej nad półwiecze. Ale wewnątrz dochowały się pamiątki sprzed czterech i pięciu stuleci. Najcenniejsze z nich: mauzoleum ostatnich książąt Mazowieckich, Stanisława i Janusza, z marmurowemi, leżącemi postaciami obu książąt; Chrystus „cudowny“ w bocznej kaplicy, zwanej „Baryczkowską“; wielki ołtarz z czasów Zygmunta III z obrazem Palmy młodszego, jednego z lepszych mistrzów włoskiego Odrodzenia; wizerunki malowane i rzeźbione znakomitych obywateli i dygnitarzy Starej Warszawy; z czasów zaś późniejszych: wspaniały pomnik grobowy Stanisława Małachowskiego, marszałka w. koronnego, jednego z twórców Konstytucyi 3-go maja.
Znajdujący się tuż obok Archikatedry, znacznie od niej mniejszy i skromniejszy, kościół po-Pijarski, służył niegdyś Jezuitom, a przez czas pewien zgromadzeniu księży Benonitów. Do obejrzenia: obrazy Czechowicza, nagrobek Tarły i piękne ołtarze. W podziemiach świątyni, obok innych znakomitych jezuitów, pochowany głośny poeta i kaznodzieja Sarbiewski, dotąd pomnikiem nie uczczony.
Powyższy tekst stanowi fragment przedwojennego przewodnika po Warszawie: Warszawa dawna i jej pamiątki : przewodnik historyczno-pamiątkowy, Gomulicki, Wiktor (1848-1919), Spółka Drukarzy”, 1916 (Warszawa : Fr. Bogucki)
Zdjęcie: Pocztówka, Warszawa nakładem Tow. Wyd. Świt, [non ante 1912] (w Warszawie Zakł. Graf. B. Wierzbicki i S-ka)