Pierwsze most kolejowe w Warszawie

(…) Pierwszy most kolejowy przez Wisłę pod Warszawą zbudowany został w latach 1873—1875 z inicjatywy Zarządu Drogi Żelaznej Obwodowej celem połączenia Dr. Żel. Nadwiślańskiej i Terespolskiej z Dr. Żel. Warszawsko-Wiedeńską.

Pierwotnie zamierzano ze względów ekonomicznych zbudować most czasowy, drewniany i ułożono już nawet stosowny kosztorys, dość szczupły. Od zamiaru tego odstąpiono jednak wobec propozycji inżyniera T. Chrzanowskiego, który zobowiązał się w granicach tego samego kosztorysu wznieść most stały, żelazny, na filarach kamiennych. Inżynier Chrzanowski zdołał urzeczywistnić swój projekt, ale w tych warunkach roboty musiały być prowadzone nader ekonomicznie, co odbiło się przede wszystkim na konstrukcji żelaznej, która nie jest przystosowana do pociągów typu ciężkiego, obecnie używanych.

Podczas robót zdarzył się dość poważny wypadek: mianowicie kieson jednego z filarów podczas pogłębiania ześlizgnął się po warstwie gliny na poziomie około 9 mtr. i odbiegł znacznie od osi mostu, skutkiem czego musiano wstrzymać dalsze pogłębianie i fundować filar na nieznacznej stosunkowo głębokości. Wypadek ten był prawdopodobnie genezą pogłoski, jaka dotychczas krąży wśród ludności Warszawy o rzekomej słabości tego mostu.

Most składa się z 7-miu przęseł rzecznych i 2-ch małych brzeżnych, wspartych na dwu przyczółkach i 8-miu filarach kiesonowych. Przeznaczony był dla jednego toru kolejowego (na poziomie górnym) i drugiego kołowego (na poziomie dolnym). Koszt robót wyniósł Rb. 1.090.576. Budowę mostu wykonało T-wo „Lilpop, Rau i Loewenstein” w Warszawie, żelaza do przęseł dostarczyła firma angielska „The Skerne Iron Works Company limited” — Darlington i „Rob. Heath and Son” — Tunstall — Staffordshire — do kiesonów zaś firma belgijska „Société John Cockerill — Seraing”.

Wobec wysadzenia w r. 1915 dwu przęseł zastąpiły je władze niemieckie nowymi o zupełnie innej konstrukcji, co nadaje mostowi wygląd niespokojny.

W lecie r. 1920, podczas wojny bolszewickiej, inżynier Bronisław Plebiński podjął z polecenia Magistratu i za zgodą Ministerstwa Kolei na koszt Władz Wojskowych przebudowę tego mostu dla potrzeb ruchu wojskowego.

Roboty, rozpoczęte w dniu 30 lipca tegoż roku i prowadzone pod kierunkiem tegoż inż. B. Plebińskiego przy pomocy inżynierów W. Nieciengiewicza i S. Dow- narowicza wykonano z takim pośpiechem, że już w 10 dni później, t. j. w dniu 9 sierpnia, o godzinie 10-ej wieczór w terminie przepisanym most wraz z dojazdami był oddany Władzom Wojskowym, które przeprowadziły po nim część naszej cofającej się armii. Był to jedyny (oprócz mostu Kierbedzia, zatamowanego uchodźcami) pod Warszawą most przez Wisłę, dwa bowiem budowane w tym czasie z polecenia Władz Wojskowych mosty drewniane (pod Górą-Kalwarią i Jabłonną) nie mogły być na czas wykończone.

Most ten przysłużył się również naszej późniejszej ofensywie, armia bowiem nacierająca (północna) po nim właśnie przeszła na prawy brzeg Wisły dla pościgu za nieprzyjacielem. Widok perspektywiczny odbudowanego mostu kolejowego przedstawia ilustracja 11.

Drugi most kolejowy

Zwiększający się stale ruch osobowy i towarowy tranzytowy na linii obwodowej zmusił władze kolejowe do budowy drugiego mostu kolejowego, obok dawnego. Drugi ten most posiada układ przyczółków, filarów i przęseł prawie identyczny z pierwszym, różni się natomiast ustrojem dźwigarów żelaznych, które mają formę zupełnie nowoczesną. Dźwigarów tych jest 4 w każdym przęśle, przy czym każda para podtrzymuje po jednym torze kolejowym, łącząc się z drugą za pomocą specjalnych urządzeń pomocniczych.

Filary spoczywają na fundamentach kiesonowych, zagłębionych od 15 mtr. do 21 mtr. poniżej poziomu zerowego. Przy fundowaniu jednego z filarów natrafiono na dawny kieson, zaryty w piasku rzecznym, jak się zdaje, zrzucony z rusztowań podczas budowy dawnego mostu kolejowego w r. 1874.

Roboty przy budowie mostu rozpoczęto w roku 1905, ukończono zaś w roku 1908. Prowadzone one były pod kierunkiem inżyniera komunikacji Aleksego Lubickiego, według projektu opracowanego przez profesora M. Bielelubskiego, przy współudziale inżyniera Pstrokońskiego. Montaż dźwigarów wykonało T-wo „K. Rudzki i S-ka” w Warszawie. Koszt budowy wyniósł Rb. 1.387.000.

Ilustracja 12 podaje widok obydwu mostów kolejowych. (…)

Most i wiadukt imienia księcia Józefa Poniatowskiego przez rzekę Wisłę w Warszawie; Warszawa : [Wydaw. im. Komitetu Odbudowy Mostu ks. Józefa Poniatowskiego], 1927 (Warszawa : „Wuzet”)