(…) Byłoby to przechwałką, gdybyśmy twierdzili, że Warszawa obfituje w tak cenne zbiory, muzea i t. p., iż dla nich warto by przyjeżdżać specjalnie nawet ze stron dalekich. Tak nie jest, przeciwnie nawet, miasto w stosunku do swej wielkości pod tym względem przedstawia się ubogo. Kto jednak przybył do Warszawy, ten i to, co dzięki inicjatywie prawie wyłącznie prywatnej zgromadzić zdołano, powinien obejrzeć, a znajdzie wtedy niejedną rzecz godną baczniejszej uwagi.
Muzeów posiadamy zaledwie cztery, z których najbogaciej przedstawiają się:
Miejskie Muzeum sztuki. Mieści się ono przy placu Teatralnym Nr. 11, w prywatnym domu p. Neprosa, i obejmuje 7 sal, zajętych dla obrazów mistrzów zagranicznych. Otwarte dla zwiedzających we wtorki, czwartki i niedziele od godziny 11 przed poł. do 3 po poi. Wstęp bezpłatny.
Muzeum przemysłu i handlu, Krakowskie Przedmieście 06, otwarte codziennie od 10—4 po poi. i w dni powszednie od 7—9 wieczorem. Wejście bezpłatne.
Muzeum pszczelnicze, o zakresie specjalnym, ul. Wiejska 12.
Muzeum rzemieślnicze, Składowa 3, otwarte od 10 —4 po południu, a dla rzemieślników w dni powszednie od 7—9 wieczorem. W niedziele i święta od 12—4 po południu.
Biblioteka uniwersytecka (Krakowskie Przedmieście 26), otwarta codziennie dla publiczności od godz. 10-ej zrana do 3 po poł., z wyjątkiem niedziel i świąt oraz dni galowych. Zawiera przeszło 100 tysięcy tomów, około 2000 map, planów i atlasów, oraz półtora tysiąca rękopisów, między którymi są niezmiernie rzadkie. Również znajdują się tu w wielkiej liczbie dawne roczniki pism oraz współczesne wydawnictwa periodyczne krajowe i zagraniczne w różnych językach. Czytać można tylko na miejscu, chociaż, po złożeniu prośby, osoby prywatne mogą otrzymywać książki z Biblioteki do domów oraz za każdorazową kaucją, odpowiednią do wartości książki.
Biblioteka ordynacji Zamoyskich w pałacu przy ulicy Senatorskiej Nr. 35, składa się z bibliotek, pozostałych po Adrjanie Krzyżanowskim, Władysławie Trębickim i innych, oraz ze zbiorów rodzinnych i pozostałości po akademji w Zamościu. Wstęp tylko za zezwoleniem właściciela.
Biblioteka ordynacji Krasińskich i Muzeum Świdzińskich mieści się w skrzydle pałacu ordynacji na Krakowskiem Przedmieściu Nr. 5, z wejściem od ulicy Berga. Przy Bibliotece znajduje się również gabinet numizmatyczny, zbiór obrazów i wizerunków osób historycznych, kolekcje rycin i zbiór}’ archeologiczne. Zwiedzać Bibliotekę i korzystać z niej można tylko za pozwoleniem właściciela. Obecnie budowany jest osobny gmach dla pomieszczenia Biblioteki.
Najzasobniejszą wśród prywatnych jest Biblioteka hr. Przeździeckich przy ulicy Foksal Nr. 12; obfituje w dzieła historyczne, zabytki rękopiśmienne, autografy, dyplomata, oraz odpisy, zebrane z rozmaitych bibliotek i archiwów zagranicznych. Wstęp tylko za zezwoleniem właściciela.
Biblioteka publiczna, przy ulicy Rysiej Nr. 1, otwarta w dnie powszednie od g. 10-ej z rana do 9 wiecz., w niedziele i święta od 11 do 2 po poł.
Pod względem wystaw dzieł sztuki ma turysta wybór tak wielki, jakiego nie znajdzie w żadnym innym z miast polskich i jakiego nawet w wielkich miastach zagranicznych z trudem potrzeba by mu szukać. (…)
Dzieła Sztulki w Warszawie
(…) Góruje tutaj oczywiście:
Gmach Towarzystwa zachęty sztuk pięknych, ul, Królewska Nr. 17a. Oprócz stale zmieniających się wystaw malarzy współczesnych, osobne pomieszczenie znalazły tutaj arcydzieła największych mistrzów pędzla. Jest to najcenniejsza sala w gmachu, przykuwają też uwagę dzieła Matejki, Siemiradzkiego, Brandta, Simlera, Rosena i wielu innych. Niemniej na zwiedzenie zasługują tutaj zbiory archeologiczne Józefa Chojnowskiego, przedhistoryczne Erazma Majewskiego i zbiory Mathiasa Bersona. Gmach otwarty od 10ej z rana do zmierzchu. Wstęp 30 kop., bilet roczny 5 rb.
Salon sztuki Kulikowskiego, Krakowskie Przedmieście Nr. 7, otwarty od godz. 10ej z rana do 8ej wieczorem.
Salon sztuki Wołowskiego, NowyŚ wiat 22, otwarty od 10 zrana do 7 wieczorem.
Salon artystyczny, Nowy Świat 27, otwarty od 10 z rana do 7V2 wieczorem.
Wystawa starożytności i sztuki w pałacu dawniej Uruskich, Krakowskie Przedmieście 30, otwarta od 10—5 po poł.
Do działu sztuki zaliczyć jeszcze wypada:
Gabinet figur gipsowych przy Uniwersytecie, otwarty w czwartki i niedziele od 12—2 po poi. Wejście bezpłatne.
Zbiory naukowe: przyrodnicze, etnograficzne i inne w gmachu Muzeum przemysłu i rolnictwa, Krakowskie Przedmieście 66, otwarte od 10 — 4 po poł. Wejście 30 kop.
Zbiory Towarzystwa krajoznawczego, Aleje Jerozolimskie 29, otwarte w dni powszednie od 10 — 4 po południu.
Zbiory starożytności, Gabinet zoologiczny, Gabinet mineralogiczny, geognostyczny i paleontologiczny, Gabinety chemiczny, fizyczny znajdują się w gmachu Uniwersytetu i posiadają niezmiernie ciekawe okazy.
W ogóle na bibliotekę i zbiory w Uniwersytecie zwykle turyści mało zwracają uwagi, co jest wielkim błędem. Wpływa na to niechęć do stykania się z władzami, co jednakże tutaj jest nieuzasadnione. Wstęp jest bezpłatny, zwiedzać jednak wolno tylko w czwartki od g. 12—3 i w niedziele od 11—3 po poł. (…)
Przewodnik po Warszawie i okolicach A E. Zięckowski Warszawa : skł gł w księg Gebethnera i Wolffa, 1912 (Warszawa : Andres i Ska)