Prywatne pokoje króla na zamku królewskim

POKÓJ ZIELONY

Po obu stronach kominka dwa obrazy B. B. Canaletta, jeden przedstawiający „Lekcję konnej jazdy, udzielanej przez pułkownika Kónigsfelsa księciu Józefowi Poniatowskiemu“ (S. A. 457) — drugi, „Koń, prowadzony przez masztelarza“ (S. A. 456). Ponad nimi dwa portreciki owalne, malował Christian Seybold (1697—1768), przedstawiają popiersia chłopięce. Na bocznych ścianach dwa większe obrazy B. B. Canaletta, pochodzące również z galerii Stanisława Augusta. —

• 1. Ulica Grodzka (S. A. 1265), z południowem skrzydłem Zamku Warszawskiego po pożarze w r. 1767, z grupą jeźdźców, królem, dworzanami i wojskiem. W głębi kolumna Zygmunta oraz nieistniejący dziś kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia N. Panny Marii z klasztorem Klarysek, zwanych Bernardynkami. Zgromadzenie to w r. 1819 przeniesiono do Przasnysza, klasztor zaś w r. 1844 rozebrano wraz z kościołem dla utworzenia zjazdu do budującego się wówczas żelaznego mostu na Wiśle. W głębi dzwonnica kościoła Bernardynów.
• 2. Widok Warszawy z tarasu zamkowego (S. A. 1266). Z prawej strony obrazu widoczna część fasady Zamku, z lewej strony „Pałac pod blachą“, w głębi Wisła, apsyda kościoła Bernardynów, kościół Karmelitów, wieże kościoła Świętego Krzyża. Oba obrazy są darem hr. Maurycego Potockiego z Jabłonny.

Meble w stylu Ludwika XVI, ładnie rzeźbione i złocone, kryte gobelinem, roboty paryskiej z połowy XIX stulecia, nabyte w r. 1936 ze zbiorów prywatnych w Wiedniu.

Obecnie umieszczono tu parę obrazów: obraz większy — stara kopia, według Jakóba Jordaensa (1593—1678), „Pochód Bachusa“ (S. A. 201) — dar hr. Adama Branickiego z Wilanowa. Obok, martwa natura, malował Jan Weeninx (1640—i7I9)-^a” przeciw okna, nad drzwiami do windy — większy obraz — również stara kopia, według J. Jordaensa, przedstawia „Chrystusa u sióstr Łazarza“. Na ścianie obok wnęki obraz szkoły bolońskiej z w. XVII, przedstawiający młodzieńczą postać Dawida. Wreszcie, na wąskiej ścianie przy oknie — martwa natura, szkoła holenderska w’. XVII, ze zbiorów inż. St. Krosnowskiego.

Na tle okna marmurowe popiersie Diany — rzeźba z XVIII wieku, ze zbiorów inż. Krosnowskiego.

Meble mahoniowe, z początku w. XIX.

Na ścianach bocznych — portret króla Stefana Batorego w całej postaci (S. A. 22×1). Naprzeciw — obraz malowany przez Józefa Peszkę (1767 —1831), przedstawia scenę, gdy Stanisław Małachowski, jako marszałek trybunału, wynagradza szkodę wyrządzoną błędnym wyrokiem, wypłacając z własnych funduszów sumę 50.000 złotych stronie poszkodowanej.

Nad drzwiami wejściowymi obraz, malowany przez Andrzeja Celesti (1637—1700), przedstawiający „Sen Jakóba“. Po obu stronach drzwi portrety współczesne Zygmunta III Wazy i żony jego królowej Anny Austriaczki. Przy ścianie z oknem większe malowidło, przedstawiające drzewo genealogiczne dynastii Piastów.

Na tle okna marmurowe popiersie Washingtona, ze zbiorów hr. Paca, skonfiskowanych w r. 1832 przez Rosjan wraz z majątkami, za udział w powstaniu.

W obu wnękach narożnych marmurowe posążki półnaturalnej wielkości, przedstawiające Wenerę w całej postaci, robota XVIII wieku, ze zbiorów inż. St. Krosnowskiego

Meble mahoniowe z połowy w. XIX.

KORYTARZ

łączący przedpokój królewski z salą Canaletta. Wzdłuż ściany z oknami wychodzącymi na główny dziedziniec zamkowy — seria trzech obrazów ze scenami historycznymi, a mianowicie:

• Ślub Maryny Mniszchówny z Dmytrem Samozwańcem. (Maryna, córka Jerzego Mniszcha wojewody Sandomierskiego, została żoną Dmytra, cara moskiewskiego — ślub odbył się w Krakowie w r. 1605).
• Wjazd Maryny Mniszchówny do Moskwy. 3. Koronacja Maryny Mniszchówny w Moskwie (uroczystość ta odbyła się w dniu 18 maja 1606 r.). Są to kopie pędzla  Koterskiego, ucznia Bacciarelłego, według oryginałów z Wiśniowca. We wnękach okiennych cztery wielkie popiersia marmurowe, pochodzące ze zbiorów Stanisława Augusta: Pallas Atene, Lucius Verus, cesarz Trajan i Ajaks.

Na ścianie przeciwległej wielki obraz nieznanego pędzla , według sztychu Stefano della Bella przedstawia wjazd Jerzego Ossolińskiego, posła Rzeczypospolitej polskiej, do Rzymu w r. 1631. Darhr. Jakóba Potockiego z Helenowa. Wreszcie, kopie  portretów królewskich, częściowo według oryginałów Bacciarelłego, znajdujących się w gabinecie Marmurowym, oprawione po sześć portretów w jednej ramie.

SALA CANALETTA

zwana tak od imienia malarza włoskiego, Bernarda Belotto, zwanego Canaletto (1720—1780), którego obrazy, przedstawiające widoki Warszawy i Wilanowa wypełniają całkowicie pola ścian. Poza swą wielką wartością artystyczną, obrazy te wiernie z natury malowane w latach pobytu Belotta w Warszawie, t. j. między r. 1768 a 1780, są cennymi dokumentami wyglądu stolicy z końca XVIII wieku. Te widoki vel prospekta usprawiedliwiają nadawaną jej również nazwę „sali prospektowej“.

Cykl ten obrazów przechodził niezwykłe koleje. Cztery z nich (7, 13, 18, 22) za bytności w Warszawie Napoleona zabrano do Paryża, skąd powróciły po roku 1815, po traktacie Wiedeńskim. Wszystkie wy-wiezione przez Rosjan w r. 1832 do Petersburga, zwrócone w r. 1922 drogą rewindykacji w wykonaniu warunków pokoju ryskiego, zajęły swe prawowite miejsce.

Boazeria ścian, w stylu Ludwika XVI, pierwotnie złocona, tworzyła obramienie obrazów, które usuwając w r. 1832, Rosjanie wprost wycinali, co spowodowało częściowo zmianę formatu oraz widoczne późniejsze sztukowania. Obecnie zawieszone są w prowizorycznych ramach, według dawnego rozmieszczenia z czasów Stanisława Augusta. Nad drzwiami do kaplicy:

• Widok pałacu w Wilanowie od strony ogrodu (S. A. 429). W kolumnie przy wejściu do kaplicy (licząc od dołu) wiszą:
• Widok ulicy Długiej, wzięty od strony Nowego Miasta (S. A. 442),
• Widok ulicy Miodowej albo Kapucyńskiej z ulicy Senatorskiej (S. A. 439),
• Widok Krakowskiego Przedmieścia z kościołem św. Krzyża (S. A. 441),
• Widok pałacu w Wilanowie widziany z dołu ogrodu (S. A. 443). W drugiej kolumnie, dwa obrazy większe — od góry
• Widok Warszawy z pałacu Ordynacji Zamoyskich, dawniej książąt Ostrogskich, dziś konserwatorium muzyczne (S. A. 436), dołem
• Widok Warszawy z Pragi (S, A. 435). Uwydatniają się: kościół Franciszkanów, kopuła Sakramentek, nieistniejący kościół św. Benona, kościoły Dominikanów i Paulinów, wieża kościoła Pijarów, wieża „okrągła“, wieża kościoła Jezuitów, szczyt prezbiterium kościoła Ś-go Jana, Zamek, Pałac pod blachą, kościoły Bernardynów i Karmelitów, pałac Radziwiłłów (dziś Prezydjum Rady Ministrów), kościół Wizytek, wieże kościoła Ś-go Krzyża. Panoramę kończy czworobok Zamku Ujazdowskiego (dziś budynki szpitala) oraz kościół na Solcu. W trzeciej kolumnie, licząc od dołu
• Kościół Sakramentek na Nowem Mieście (S. A. 438),
• Kościół i klasztor Reformatów (św. Antoniego) — (S. A. 1180),
• Pałac błękitny ks. Adama Czartoryskiego — dziś Zamoyskich (S. A. 1×81),
• Widok Wilanowa od strony bramy wjazdowej (S. A. 437). Nad drzwiami do pokoju oficerskiego —
• Kościół Karmelitów na Krakowskiem Przedmieściu (S. A. 1182). W kolumnie przed kominkiem, licząc od dołu
• Widok Krakowskiego Przedmieścia w stronę placu Zamkowego. Z prawej strony obrazu kościół Bernar-dynów, za nim Bernardynek, rozebrany w połowie XIX wieku, w głębi widać kolumnę Zygmunta na tle panoramy Starego Miasta ze szczytem kościoła św. Jana w dawnym wyglądzie, oraz część fasady kościoła Jezuitów (S. A. 430),
• Widok arsenału
• I kościoła Panien Brygidek (S. A. 428). Nieistniejący dziś kościół Panien Brygidek wznosił się na narożniku ulicy Długiej i Nalewek. W głębi budynek dawnego arsenału, dziś gmach więzienny przy ulicy Długiej,
• Kościół Panien Wizytek (S. A. 1183). W kolumnie za kominkiem, od dołu
• Pałac Rzeczypospolitej albo Krasińskich — obecnie siedzibasądu Najwyższego (Ś. A. 425),
• Widok na pałac Mniszchów — przebudowany w XIX wieku, obecnie Resursa Kupiecka przy ulicy Senatorskiej (S. A. 1185),
• Krakowskie Przedmieście, od placu Zamkowego. Na pierwszym planie kolumna Zygmunta na tle dziś nieistniejącego kościoła Bernardynek i kościoła Bernardynów, z fasadą barokową, przebudowaną w r. 1788. Po prawej stronie szereg domów dotąd niemal bez zmiany zachowanych (S. A. 432). Nad drzwiami ślepemi —
• Plac Żelaznej Bramy. Plac w dawnym wyglądzie, z perspektywą na ogród w którego głębi widać nieistniejącą dziś gloriettę. Z lewej strony obrazu pałac Radziwiłłów (Lubomirskich) naprzeciw dzisiejszych kramów „Wielopole“ (S. A. 1184). Nad drzwiami do korytarza —
• Widok Wilanowa, wzięty ponad ogrodami (S. A. 433). Między wnękami —górą
• Widok z Belwederu w stronę Wilanowa (S. A. 424), dołem
• Obraz, przedstawiający elekcję króla Stanisława Augusta (S. A. 423). Uroczystość wyboru króla odbywa się na polu Ełekcyjnem na Woli pod Warszawą. Na drugim planie obrazu widać założony czworobok, t. zw. Koło Rycerskie dla posłów. Pośrodku purpurowy fotel dla Prymasa, któremu przypadała w udziale godność ogłoszenia nowowybranego króla. Przy stronie czołowej ,,Koła” stoi t. zw. szopa, czyli prowizoryczny budynek dla senatu. W karocy — prymas, w towarzystwie marszałka, kasztelana łęczyckiego Tadeusza Lipskiego (na żupanie wstęga z Orłem Białym) objeżdża pole, zbierając głosy. Pomaga mu marszałek sejmu elekcyjnego, Sosnowski, który właśnie odbiera z rąk wojewody płockiego, Podowskiego, głosy województwa. Wreszcie, nad drzwiami do Sali Dawnej Audjencyjnej —
• Widok na ulicę Grodzką, w głębi widać kolumnę Zygmunta, z prawej strony spalone skrzydło zamkowe, z lewej kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia N. Panny Marii z klasztorem Klarysek, zwanych Bernardynkami (S. A. 449), ze zbiorów inż. Stan. Krosnowskiego.

Wielką ozdobę sali stanowi dobrze zachowana posadzka o rokokowym motywie. W dwu wnękach stojące wazy pochodzą z dawnego inwentarza, a wykonano je w fabryce fajansów Wolffa w Warszawie na Bielinie w r. 1789, na wzór antycznych waz greckich. W ścianie między oknami umieszczony zegar z wieku XVIII, poniżej — również z tego czasu pochodzący, półowalny stolik-konsolka. Brązowe świeczniki i meble pochodzą z ubiegłego stulecia i nie posiadają charakteru dzieł sztuki.

Wreszcie spotykamy jeszcze dwa popiersia marmurowe — na tle okna popiersie Stanisława Małachowskiego, marszałka sejmu czteroletniego i marszałka Senatu z r. 1808, dłuta John Deare (1759—1798), depozyt prywatny, i w rogu sali popiersie — Raphaël Urbinates — dłuta P. P. Fontany w. XVIII, pochodzące ze zbiorów hr. Paca.

Sala ta służyła za „antiszambrę“ przed kaplicą. Okna z widokiem na Wisłę i Pragę wychodzą na taras, będący stropem byłej sali bibliotecznej, która przez długie lata służyła jako koszary oddziału czerkiesów. Kompletnie zniszczona, czeka gruntownej restauracji.

Stąd zbaczamy do pokoju oficerskiego i sali Mirowskiej, by następnie powrócić na komnaty królewskie w kolejności ich historycznego przeznaczenia.

POKÓJ OFICERSKI

był gabinetem oficerów Gwardii  Koronnej, pełniących służbę adiutantów. Nazywano go też pokojem Oficerów Gwardii , lub po prostu Pierwszym Przedpokojem.

Na ścianie naprzeciw okna znajduje się portret hetmana Stefana Czarnieckiego w całej postaci, uzyskany w r. 1926 z b. zamku cesarskiego w Berlinie. Na obu ścianach bocznych obrazy szkoły francuskiej, malował Bon Boullogne (1649—17×7), przedstawiają sceny mityczne z historii Greków: na jednym — Eneasz i Andromacha, na drugim — Aleksander Wielki, słuchający wyroczni. Na konsolach pod obrazami dwa wazony fajansowe, barwy czekoladowej, dekorowanej złotem o wzorze „chinoiseries“. Wyroby fabryki fajansów Karola Wolffa w Warszawie na Bielmie, z początku wieku XIX. Obrazy i wazony są darem hr. Adama Branickiego z Wilanowa.

Meble złocone, kryte kurdybanem, część garnituru mebli „kieleckich”. Po obu stronach okna, gobeliny francuskie Beauvais z początku w. XVIII, pochodzą ze zbiorów księcia Romana Sanguszki ze Sławuty według kartonu Jean Baptiste Monnoyer (1636—1699)Obok — w rogach, dwa popiersia z białego marmuru

—           Wellington, ze zbiorów hr. Paca, w przeciwległym rogu — Marek Aureliusz, rzeźba z w. XVIII, imitująca antyczną, ze zbiorów Stanisława Augusta.

Pierwotny wygląd pokoju zmieniony przez usunięcie kominków z narożników pokoju i zaprojektowanie wnęk. W obu wnękach ustawiono wielkie wazy porcelanowe, wyrób rosyjski cesarskiej fabryki porcelany w Petersburgu z połowy w. XIX, w stylu empirowym, pięknie złocone z malowanymi scenami według obrazów C. Van Loo, pochodzą ze zbiorów inż. St. Krosnowskiego. Wreszcie, empirowy żyrandol z początku w. XIX dopełnia obecne urządzenie sali.

Dawne umeblowanie stanowiło pięć ław, dwa fotele do użytku oficerów służbowych, stół, żyrandol i dwa supraporty z obrazami B. B. Canaletta, przedstawiającymi starożytne ruiny.

SALA MIROWSKA

zwana tak od imienia pułku, pełniącego straż na Zamku w charakterze przybocznej gwardii  króla. Szefem regimentu gwardii  koronnej dragonów był starosta Józef Mier. Była to pierwsza sala z szeregu pokoi królewskich, również zwana Odwachem Gwardii  lub krótko: Gardsalą — Kordegardą. Architektura tej sali pochodzi z czasu odbudowy skrzydła zamkowego po pożarze z r. 1767, wykonana w latach 1767 i 1768 według projektu Jakóba Fontany, nadwornego architekta Stanisława Augusta. Ściany są podzielone pilastrami korynckimi, dekoracja sufitu i ścian skromna, posadzka z flizów marmurowych.

Obecnie ustawiono tu naturalnej wielkości rzeźby w marmurze: po jednej stronie we wnęce — posąg Tadeusza Kościuszki, składającego klęcząc przysięgę, po przeciwnej — Księcia Józefa Poniatowskiego. Obaj bohaterowie przedstawieni w strojach rzymskich. Rzeźby te otrzymano z rewindykacji w r. 1927. Przy ścianie między oknami, posąg Mikołaja Kopernika, dłuta Wiktora Brodzkiego (1825—1904), pochodzi ze zbiorów Muzeum Narodowego w Rapperswilu.

Według dawnych inwentarzy na umeblowanie tej sali składało się sześć law dębowych żołnierskich, z sufitu zwisała blaszana latarnia z koroną u góry.

Powracając przez pokój oficerski i salę Canaletta* wstępujemy do przyległej kaplicy domowej.

KAPLICA STANISŁAWA AUGUSTA

mieści się w zarysie murów dawnej wieży książąt Mazowieckich, zwanej „Złamaną“. Kaplicę projektowali Kammsetzer i Merlini. Pierwotnie ściany zdobiły tafle lustrzane, a składane i wsuwane w ścianę drzwi zamykały prezbiterium w formie rotundy, którego ściany są wyłożone barwnym stiukiem marmurowym. Posadzka — dawna, wzorzysta w szachownicę, dobrze zachowana. Obecnie znajdujący się ołtarz, ustawiony w ostatnich latach, pochodzi z ubiegłego stulecia. Wyposażenie kaplicy dopełnia kryształowy świecznik w stylu Ludwika XVI.

Obecnie kaplica jest domową kaplicą Prezydenta Rzeczypospolitej. Przy ścianie po prawej stronie, prowizorycznie umieszczone, spoczywa wśród kwiatów, serce Tadeusza Kościuszki, przewiezione z Rapperswilu w r. 1927.

W gablotce między oknami — cenny modlitewnik, bogato iluminowany, ślicznie zachowany rękopis pergaminowy, szkoły florenckiej z końca XV wieku. Według tradycji należał do królowej Bony(?). Dar hr. Adama Branickiego z Wilanowa.

Kryte w ścianie schodki wiodą na parter i do pokoi drugiego piętra. Drugie — obecnie skasowane, wiodły do przejścia ku sali Bibliotecznej.

Z okien widok na ,,Pałac pod blachą“. Zbudowany w latach 1720—1730 przez księcia Jerzego Dominika Lubomirskiego na stoku wzgórza, stanął w miejscu kamienicy Ruffusowskiej, oraz na gruntach ongiś pod zabudowaniami klasztornymi Zgromadzenia Panien i Wdów Dewotek. Pokrycie go blachą, rzadko na ów czas stosowaną, dało mu nazwę „Pałacu pod blachą”.

W r. 1776 król Stanisław August nabył go już z rąk Henryka Colignona, włączając do zabudowań zamkowych. Następnie w r. 1794 darował bratankowi swemu, księciu Józefowi Poniatowskiemu, który zamieszkiwał tu w latach 1798—1806, usunąwszy się przez czas rządów pruskich z życia politycznego, do chwili gdy za orłami Napoleona podążył na pole chwały.

SALA DAWNA AUDJENCYJNA

zwana „dawną“ w stosunku do nowej wykonanej później. Sala ta, znajdując się w murach zamku gotyckiego tworzyła aż do w. XVIII wraz z poprzednią salą— Canaletta i następną — sypialnią, oraz z przyległym korytarzem od strony dziedzińca głównego t. j. na całej szerokości budynku na wysokość dwu pięter — wielką Salę Sejmową, z którą łączą się najważniejsze momenty historii Polski. Tu —wzięci do niewoli przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego kniaziowie Szujscy — Wasyl car moskiewski z braćmi Iwanem i Dymitrem, przed królem Zygmuntem III czołem bili (29. X. 1611). Tu do czasów Augusta III naj-ważniejsze dla kraju zapadały uchwały.

Wnętrze zachowane z czasów króla Stanisława Augusta, posiada bogatą dekorację. Piękny kolisty motyw posadzki, stanowi niejako odpowiednik do kolistego również plafonu, zwanego „Apoteozą Sztuki”, który może być uważany za jedną z najlepszych prac Marcellego Bacciarellego (1731—1818). Jego również pracami są cztery supraporty owalne, symbolizujące: Siłę (S. A. 193), Mądrość (S. A. 192), Sprawiedliwość (S. A. 191) i Religię (S. A. 190), dalej portret króla Stanisława Augusta w stroju koronacyjnym (S. A. 1179) oraz naprzeciw okien wiszący portret Fryderyka Augusta, księcia Warszawskiego. W polach bocznych tejże ściany wiszące portrety króla Augusta Iii-go i żony jego Marii Józefy, córki cesarza Józefa Ii-go, pędzla  Piotra Rotari (1707— 1762), nabyto w r. 1920 ze, zbiorów wiedeńskich.

Z epoki Stanisława Augusta pochodzi piękny kominek z czerwonego i żółtego marmuru włoskiego z maską Herkulesa i lwimi głowami, również cztery stoły z marmurowymi blatami stojące pod lustrami, wreszcie z brązów — cztery pary kandelabrów, apliki ścienne i garnitur trzech waz na kominku *). Zegary i żyrandole pochodzą z początku wieku XIX, meble zaś empirowe, złocone — późniejsze — z połowy zeszłego stulecia.

Za Stanisława Augusta stało tu przy ścianie naprzeciw kominka — pod baldachimem — krzesło tronowe, a cztery wielkie popiersia i 24 krzesła dopełniały umeblowanie. Obicie ścian było z adamaszku karmazynowego z podwójnym złotym galonem. Dzisiejsze jest nowe.

SYPIALNIA

Niewielki pokój z głęboką wnęką na łoże. Ściany wyłożone drzewem cisowem, ozdobione wraz z białym plafonem złoconymi girlandami laurów.

Nad drzwiami do sali Starej Audiencyjnej— supraport pędzla  M. Bacciarellego, „Rebeka i Eleazar“ (S. A. 197). Obraz na ścianie obok malował J.B. Oudry (1686—1755)Przedstawia Marię Leszczyńską u wróżki, (córka Stanisława Leszczyńskiego, żona Ludwika XV, króla Francji). Poniżej obraz ze sceną przed zajazdem, mai. Pieter de Molijn (1595—1661). Na ścianie przeciwległej obraz również pędzla  J. B. Oudry, przedstawia Stanisława Leszczyńskiego w stroju pielgrzyma. Oba nabyte w r. 1926 z prywatnych zbiorów w Insbruku. Poniżej pejzaż holenderski mai. Jacob Ruisdael (1625—1682). Obok nad drzwiami do garderoby supraport Bacciarel ego, „Estera i Ahasverus“ (S. A. 196). We wnęce duży portret Stanisława Augusta w zbroi, malował szwedzki malarz Per Krafft starszy (1724—1793). Dar, z zapisu prof. Radziwiłowicza. (Identyczny portret znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie). Po obu stronach wnęki, alkowy — nad których drzwiami supraporty owalne nieznanego pędzla  zatytułowane w inwentarzu królewskim: „Królowa, którą zabija żołnierz” (S. A. 2130) i „Rycerz wsparty na pałaszu” (S. A. 1011).

Meble kryte kurdybanem należą do garnituru „kieleckiego“. Z epoki Stanisława Augusta pochodzą brązowe świeczniki ścienne, oraz dwa kandelabry kryształowe, stojące na kominkach. Obok nich cztery wazony fajansowe koloru czekoladowego z fabryki K. Wolffa w Warszawie na Bielmie, dar hr. A. Branickiego z Wilanowa.

Pierwotne obicie ścian było z adamaszku koloru słomkowego (couleur de paille) z błękitnymi festonami kwiatów. W pokoju wisiało 19 obrazów, we wnęce pod baldachimem stało rzeźbione i złocone łoże. Obecne obicie ścian jest nowe, z siatką złotą z początku XIX wieku.

GARDEROBA KRÓLEWSKA

służyła za ubieralnię. Z dawnego wyglądu nic się nie zachowało. W ostatnich latach otrzymała nowe uposażenie, nową posadzkę według starego wzoru, boazerię z orzecha kaukaskiego, drzwi palisandrowe i obicie ścian nowoczesną materią lnianą z jedwabiem.

Nad drzwiami do sypialni oraz nad przeciwległymi — supraporty malował P. P. Roos zwany Rosa da Tivoli (1657—1706). Nad drzwiami naprzeciw okien supraport przedstawiający św. Wawrzyńca rozdającego ubogim srebra kościelne. Obraz w rodzaju prac malarza szkoły neapolitańskiej z w. XVII Mathiasa Stomera, identyczny z obrazem Nr. 124 galerii  w Łazienkach. Po obu stronach drzwi, dwa obrazy malowane przez B. B. Canaletta, jeden przedstawia Chrystusa wypędzającego przekupniów ze świątyni (S. A. 460), drugi — fantastyczną architekturę z grupą w strojach weneckich z portretem B. B. Canaletta w osobie partycjusza, (S. A. 461). Na ścianach bocznych dwa pejzaże leśne mai. Frederic Moucheron (1663—1686), poniżej dwa obrazy mniejsze, jeden przedstawia scenę obozową, drugi — żniwa, malował Philips Wouwermann (1619—1668).

W narożnikach — wnęki złocone, w których umieszczono naturalnej wielkości posągi marmurowe: w jednej — ,,Satyr odpoczywający“, antyczna kopia rzymska według greckiej rzeźby Praksytelesa. Pochodzi ze zbiorów Ermitażu w Petersburgu, otrzymana tytułem ekwiwalentu przy rewindykacji w r. 1927. W przeciwnej wnęce — „Wenus“, dłuta Wiktora Brodzkiego (1825—1904), pochodzi ze zbiorów Muzeum Narodowego w Rapperswilu. Pomiędzy oknami, owalny portret Stanisława Kostki Potockiego, generała artylerii, Ministra Oświaty w r. 1815, prezesa Senatu w r. 1818. Malował Antoni Blank (1785— 1844). Dar hr. A. Branickiego z Wilanowa.

Z mebli — taborety z garnituru „kieleckiego”, oraz mahoniowa żardiniera i żyrandol z początku XIX w.

GABINET KRÓLEWSKI

albo kancelaria króla — „cabinet a ecrire“. W dawnych inwentarzach opisano pokój ten jako ozdobiony malowidłami przedstawiającymi sceny chińskie (mai. J. B. Pillement ) stąd również zwany „Gabinetem chińskim“. Dzisiejsze arabeski, pochodzą z okresu Księstwa Warszawskiego. W ostatnich latach pokój gruntownie odrestaurowano, posadzka nowa, kominek z XVIII wieku lecz nowo nabyty, w nim stara płyta żelazna z herbem Polski i Litwy. Z dawnego urządzenia pozostał na dawnym miejscu, w ścianie między oknami, zegar pochodzący z pracowni Gugenmusa. Również z epoki są brązowe wilki figuralne przy kominku.

Na ścianie z kominkiem wiszą dwa portrety malowane przez Konstantego Aleksandrowicza w r. 1789 na złoconej blasze miedzianej. Po prawej stronie, portret Stanisława Lubomirskiego marszałka wielkiego koronnego (1719—1783), z lewej, osoby nieznanej. Oba nabyte z prywatnych zbiorów warszawskich. Na ścianie sąsiadującej z garderobą, pejzaż z owcami, malował Balthasar Ommeganck (1755 1826), pod nim scena rodzajowa — malował Pieter van Laer (1582—1642). Naprzeciw krajobraz, malował Jan Wynants ( +_ 1615—1682 ?), poniżej — krajobraz leśny, malował Herman III Saftleven (1609—1685). Meble nowoczesnej roboty.

Niewielki ten pokój był za Stanisława Augusta prze-pełniony meblami i drobiazgami, wśród których król spędzał większą część dnia. Na umeblowanie składało się: dwie kanapy, sześć krzeseł, trzy komody, dwie szafy jesionowe, wielkie biurko mahoniowe, fotel, stół do pisania, pulpit do sztychów, stoliki, parawaniki, szereg drobnych wazonów, mapy oraz portrety rodzinne.

Na tym pokoju kończą się apartamenty prywatne króla, a zarazem mury ongiś gotyckiego zamku Książąt Mazowieckich. Stojąc w wąskim przejściu, widzimy w jedną stronę amfiladę sześciu prywatnych pokoi króla, a w drugą — szereg sal reprezentacyjnych Stanisława Augusta, tak zwanych współcześnie ,,les grands appartements“, mieszczących się w murach dawnego zamku Wazów.

Przejście to, posiada w murach wewnętrznej ściany dwoje drzwi, z których jedne prowadzą do antresoli (…)

Powyższy tekst i ilustracje stanowią fragment: Przewodnik Po Zamku Królewskim w Warszawie; Kazimierz Brokl Warszawa 1936